11 ZWAARTEKANSEN

Hoe leg je kans vast? Aan het begin van de vorige eeuw liet
de Franse kunstenaar Marcel Duchamp drie stukken draad,

allemaal 1 meter lang, van 1 meter hoog op een schildersdoek
vallen. Hij fixeerde de golvende, kronkelende vorm waarin ze
vielen met vernis. Vervolgens zaagde hij die vormen uit drie
smalle planken, om drie 'linialen' te maken -allemaal een
willekeurige meter lang.

Hij noemde het werk 3 Standaardstoppages, een verwijzing
naar de 'standaardmeter', een platina staaf van 1 meter lang
in het Franse staatsarchief, die lang diende als het hoogste
ijkpunt van andere linialen.

Wat hier kans wordt genoemd, zijn de effecten van de zwaarte­
kracht. Wie een dobbelsteen gooit doet niets bovennatuurlijks,
maar de meeste mensen hebben niet genoeg controle om de
uitkomst te bepalen. 'Kans' is een ander '\Voord voor de grenzen
van onze beheersing.

Op die manier bekeken ligt de aarde vol stoppages. Overal
blijft alles liggen waar en hoe de zwaartekracht het achterlaat.

Wat volgt is een zeer gedeeltelijk archief. Op deze afbeeldingen
is elf keer de omtrek van een steen grofweg vastgelegd, zoals
Duchamp zijn kromme draden uit planken sneed. De illustraties
leggen steeds twee kansen vast:

1. de 'zwaartekans', de manier waarop de steen bleef liggen;
2. de toevallige hoek waaronder iemand de steen nu eenmaal aantrof, en heeft gefotografeerd.